Από τους αρχαίους χρόνους έως το 1400, αρκετοί ταξιδιώτες, ιστορικοί και γεωγράφοι κατέγραψαν πληροφορίες για τη Ζάκυνθο, αν και συχνά οι αναφορές τους είναι αποσπασματικές. Η θέση της Ζακύνθου, ως σταθμός στο Ιόνιο Πέλαγος, την καθιστούσε σημαντική για ναυτικούς και εμπόρους. Ακολουθούν οι σημαντικότερες προσωπικότητες που αναφέρονται στη Ζάκυνθο κατά την περίοδο αυτή:
Αρχαίοι Χρόνοι
1. Όμηρος (8ος αιώνας π.Χ.)
• Σημασία: Ο Όμηρος κάνει την πρώτη γνωστή αναφορά στη Ζάκυνθο στην Οδύσσεια και την Ιλιάδα.
• Περιεχόμενο: Την περιγράφει ως “υλήεσσα” (δασώδη), ενώ αναφέρεται στον Οδυσσέα ως κυρίαρχο των γύρω νησιών, συμπεριλαμβανομένης της Ζακύνθου.
2. Ηρόδοτος (5ος αιώνας π.Χ.)
• Σημασία: Ο πατέρας της Ιστορίας αναφέρει τη Ζάκυνθο σε σχέση με τους Περσικούς Πολέμους.
• Περιεχόμενο: Καταγράφει την ουδέτερη στάση της Ζακύνθου κατά τους πολέμους.
3. Θουκυδίδης (5ος αιώνας π.Χ.)
• Σημασία: Αναφέρει τη Ζάκυνθο στο έργο του για τον Πελοποννησιακό Πόλεμο.
• Περιεχόμενο: Αναφέρεται στη στρατηγική της θέση και στη συμμετοχή της στον πόλεμο ως σύμμαχος των Αθηναίων.
4. Στράβων (1ος αιώνας π.Χ.–1ος αιώνας μ.Χ.)
• Σημασία: Ο αρχαίος γεωγράφος περιγράφει τη Ζάκυνθο στο έργο του Γεωγραφικά.
• Περιεχόμενο: Τονίζει τη φυσική ομορφιά του νησιού, τα εύφορα εδάφη του και τη γεωγραφική του θέση.
Ρωμαϊκή Περίοδος
5. Πλίνιος ο Πρεσβύτερος (1ος αιώνας μ.Χ.)
• Σημασία: Ρωμαίος φυσιοδίφης που κατέγραψε λεπτομέρειες για τη Ζάκυνθο στο έργο του Φυσική Ιστορία.
• Περιεχόμενο: Αναφέρεται στη χλωρίδα, την πανίδα και τα γεωλογικά χαρακτηριστικά του νησιού.
6. Πτολεμαίος (2ος αιώνας μ.Χ.)
• Σημασία: Ο μεγάλος γεωγράφος κατέγραψε τη Ζάκυνθο στους χάρτες του.
• Περιεχόμενο: Περιγράφει τη γεωγραφική θέση του νησιού και τη σημασία του ως ναυτικό πέρασμα.
Βυζαντινοί Χρόνοι
7. Κωνσταντίνος Πορφυρογέννητος (10ος αιώνας)
• Σημασία: Ο Βυζαντινός αυτοκράτορας και ιστορικός αναφέρεται στη Ζάκυνθο στο έργο του Περί Θεμάτων.
• Περιεχόμενο: Την περιγράφει ως μέρος του Θέματος Κεφαλληνίας, τονίζοντας τη διοικητική και στρατηγική της σημασία.
8. Νικηφόρος Βρυέννιος (11ος αιώνας)
• Σημασία: Βυζαντινός στρατηγός και ιστορικός που καταγράφει τη Ζάκυνθο σε στρατιωτικά χρονικά.
• Περιεχόμενο: Αναφέρει την άμυνα του νησιού απέναντι σε πειρατικές επιδρομές.
Φράγκικη Περίοδος (1204–1479)
9. Γουλιέλμος του Τύρου (12ος αιώνας)
• Σημασία: Φράγκος χρονικογράφος που περιγράφει τη Ζάκυνθο κατά την περίοδο της Λατινικής Αυτοκρατορίας.
• Περιεχόμενο: Εστιάζει στη σημασία του νησιού ως εμπορικό σταθμό στο Ιόνιο.
10. Μαρίνος Σαντούλ (13ος αιώνας)
• Σημασία: Ένας από τους πρώτους δυτικούς περιηγητές που κατέγραψαν λεπτομέρειες για τη Ζάκυνθο.
• Περιεχόμενο: Περιγράφει τα φρούρια και την οργάνωση του νησιού υπό τη Φραγκοκρατία.
11. Νικόλαος Ακομινάτος Χωνιάτης (12ος αιώνας)
• Σημασία: Βυζαντινός λόγιος που αναφέρει τη Ζάκυνθο στα έργα του.
• Περιεχόμενο: Καταγράφει την ιστορία της περιοχής σε σχέση με τη βυζαντινή διοίκηση.
Πηγές Εγγράφων
• Αρχαία Ελληνικά Κείμενα: Όμηρος, Θουκυδίδης, Στράβων, Πλίνιος.
• Βυζαντινά Χρονικά: Κωνσταντίνος Πορφυρογέννητος, Νικηφόρος Βρυέννιος.
• Μεσαιωνικά Κείμενα: Φράγκικες πηγές από δυτικούς χρονικογράφους.
Αυτές οι μαρτυρίες προσφέρουν πολύτιμες πληροφορίες για την ιστορία, την πολιτική, και τη γεωγραφία της Ζακύνθου πριν από το 1400.