Στις μικρές κοινωνίες, όπως αυτή της Ζακύνθου, τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης (ΜΜΕ) παίζουν έναν κρίσιμο, αλλά συχνά πολυσύνθετο και αντιφατικό ρόλο. Η ενημέρωση, η οποία αποτελεί θεμέλιο της δημοκρατίας, μπορεί να διαμορφώσει απόψεις, να επηρεάσει αποφάσεις και να παίξει καθοριστικό ρόλο στις πολιτικές και κοινωνικές εξελίξεις. Παράλληλα, όμως, η οικονομική εξάρτηση πολλών τοπικών ΜΜΕ από σπόνσορες και διαφημίσεις δημιουργεί ερωτήματα για την ανεξαρτησία και την αντικειμενικότητά τους.
Η εξάρτηση από τους σπόνσορες
Σε μικρές κοινωνίες, τα τοπικά ΜΜΕ συχνά βασίζονται σε μεγάλο βαθμό σε έσοδα από διαφημίσεις τοπικών επιχειρήσεων και συνεργασίες με οικονομικούς “παίκτες”. Αυτή η εξάρτηση δημιουργεί έναν φαύλο κύκλο:
• Οι διαφημιστές μπορεί να ασκούν έμμεσες ή άμεσες πιέσεις για την προβολή ή την απόκρυψη συγκεκριμένων θεμάτων.
• Οι δημοσιογράφοι και τα μέσα καλούνται να ισορροπήσουν ανάμεσα στη δεοντολογία και την ανάγκη οικονομικής επιβίωσης.
Αυτή η κατάσταση γίνεται ιδιαίτερα εμφανής σε περιόδους έντονης πολιτικής δραστηριότητας, όπως οι εκλογές, όπου τα μέσα μπορεί να υιοθετήσουν συγκεκριμένη “γραμμή” υπέρ ή κατά υποψηφίων, με κίνητρο την οικονομική ενίσχυση ή άλλες συμφωνίες.
Ο ρόλος των ΜΜΕ στις εκλογές
Στη Ζάκυνθο, όπως και σε άλλες μικρές κοινωνίες, τα ΜΜΕ αποτελούν έναν ισχυρό παράγοντα που μπορεί να επηρεάσει εκλογικές αναμετρήσεις. Τα τοπικά ραδιόφωνα, οι εφημερίδες και οι διαδικτυακές πλατφόρμες διαθέτουν τη δύναμη να προβάλλουν ή να αποσιωπούν υποψηφίους, να ενισχύουν συγκεκριμένες πολιτικές ατζέντες και να καλλιεργούν κλίμα υπέρ ή κατά συγκεκριμένων αποφάσεων.
Αυτός ο ρόλος ενισχύεται από τη στενή κοινωνική διασύνδεση:
• Οι ιδιοκτήτες ή συντάκτες των μέσων μπορεί να έχουν προσωπικές ή επαγγελματικές σχέσεις με πολιτικά πρόσωπα.
• Τα μέσα χρησιμοποιούνται συχνά ως εργαλεία επικοινωνίας για πολιτικά “πακέτα”, που περιλαμβάνουν διαφημίσεις ή χορηγίες σε αντάλλαγμα προβολής.
Κίνδυνοι για τη δημοκρατία
Η οικονομική και πολιτική εξάρτηση των ΜΜΕ δημιουργεί σοβαρούς κινδύνους για τη λειτουργία της δημοκρατίας:
• Αλλοίωση της ενημέρωσης: Οι πολίτες δεν λαμβάνουν πάντα αντικειμενική και αμερόληπτη πληροφόρηση.
• Προώθηση προσωπικών συμφερόντων: Η υπερπροβολή ορισμένων προσώπων ή θεμάτων μπορεί να εξυπηρετεί συγκεκριμένα συμφέροντα.
• Μειωμένη εμπιστοσύνη: Όταν οι πολίτες αντιλαμβάνονται την εξάρτηση των μέσων, μειώνεται η εμπιστοσύνη τους στις ειδήσεις και, κατ’ επέκταση, στους θεσμούς.
Τι μπορεί να γίνει;
Η ενίσχυση της ανεξαρτησίας και της αξιοπιστίας των ΜΜΕ στις μικρές κοινωνίες απαιτεί συγκεκριμένα βήματα:
1. Διαφάνεια: Τα μέσα πρέπει να δημοσιοποιούν τα οικονομικά τους στοιχεία και να διασφαλίζουν ότι δεν υπάρχουν κρυφές “συμφωνίες”.
2. Εκπαίδευση των δημοσιογράφων: Η κατάρτιση σε δεοντολογικά ζητήματα και η ενίσχυση της επαγγελματικής τους ανεξαρτησίας είναι καίρια.
3. Στήριξη από την κοινωνία: Οι πολίτες μπορούν να στηρίξουν οικονομικά και ηθικά ανεξάρτητα μέσα, αποφεύγοντας να ανακυκλώνουν φήμες και αναξιόπιστες ειδήσεις.
Η Ζάκυνθος ως μικρογραφία του προβλήματος
Η Ζάκυνθος, με τον ιδιαίτερο κοινωνικό της ιστό και την εξάρτησή της από τον τουρισμό, αποτελεί μικρογραφία των παραπάνω ζητημάτων. Η δημιουργία ανεξάρτητων πλατφορμών, η στροφή προς ψηφιακά μέσα με ευρύτερη πρόσβαση, και η επένδυση στη δημοσιογραφική ακεραιότητα μπορούν να δώσουν λύσεις.
Τα ΜΜΕ πρέπει να αποτελούν φωνή της κοινωνίας και όχι εργαλεία για προσωπικά ή πολιτικά παιχνίδια. Στις μικρές κοινότητες, όπως η Ζάκυνθος, αυτός ο στόχος είναι εφικτός μόνο μέσω συλλογικής προσπάθειας και διαρκούς διαφάνειας.